عنوان ها
این مطلب حقوقی توسط 
وکیل پایه یک دادگستری حسن اسماعیلی تایید شده است. 
آیا ملکی که هبه شده قابل برگشت است؟ بررسی قانونی از زبان وکیل
اگر ملکی از طریق عقد هبه (بخشش) به فردی داده شده باشد، در برخی شرایط خاص قابل برگشت است. به‌طور خلاصه، در صورتی که هبه معوض نباشد (در برابر چیزی نباشد)، و در صورتی که هنوز عین مال باقی باشد و هدیه‌گیرنده (موهوب‌له) فوت نکرده باشد، واهب (بخشنده) می‌تواند با اجازه دادگاه، مال را پس بگیرد.
در این مطلب به بررسی دقیق شرایط برگشت هبه، موانع قانونی، رویه قضایی و سوالات متداول درباره این موضوع پرداخته‌ایم.
شرایط کلی برگشت هبه
هبه یا بخشش، قراردادی است که در آن فردی مال خود را به صورت رایگان به دیگری می‌بخشد. اما برگشت آن تنها در موارد خاصی ممکن است:
- هبه باید غیرمعوض باشد.
- عین مال هنوز موجود باشد.
- موهوب‌له (دریافت‌کننده) فوت نکرده باشد.
- واهب (بخشنده) نیز زنده باشد.
- دادگاه با استناد به دلایل قانونی، حکم به رجوع بدهد.
مواردی که مانع رجوع از هبه می‌شود
| مانع | توضیحات |
|---|---|
| هبه معوض | اگر گیرنده چیزی در برابر مال داده باشد، رجوع ممکن نیست. |
| تلف شدن عین مال | اگر ملک یا مال از بین رفته باشد، برگشت امکان‌پذیر نیست. |
| فوت موهوب‌له | در صورت مرگ گیرنده، هبه غیرقابل برگشت است. |
| تصرف شخص ثالث | اگر ملک به شخص دیگری منتقل شده باشد، مانع برگشت می‌شود. |
مراحل رجوع از هبه ملک
- بررسی شرایط حقوقی توسط وکیل
- تنظیم دادخواست رجوع از هبه
- تقدیم دادخواست به دادگاه حقوقی محل وقوع ملک
- رسیدگی دادگاه و ارائه دلایل توسط واهب
- صدور حکم دادگاه در صورت وجود شرایط قانونی
مهم‌ترین مواد قانونی درباره برگشت هبه
ماده 803 قانون مدنی:
«بعد از قبض، واهب نمی‌تواند از هبه رجوع کند مگر در موارد ذیل: 1- در صورتی که هبه معوض نباشد. 2- در صورتی که عین موهوبه موجود باشد.»
تفسیر: برگشت هبه منوط به وجود عین مال و عدم وجود عوض است.
ماده 804 قانون مدنی:
«رجوع از هبه به تصرفات موهوب‌له که مانع از رجوع باشد، امکان‌پذیر نیست، مثل اینکه مال به غیر منتقل شده یا تلف شده باشد.»
تفسیر: اگر گیرنده ملک را فروخته یا واگذار کرده باشد، دیگر نمی‌توان مال را پس گرفت.
سؤالات متداول درباره برگشت هبه ملک
- آیا پدر می‌تواند ملکی که به فرزندش بخشیده را پس بگیرد؟ اگر ملک معوض نباشد و فرزند آن را نفروخته باشد، پدر می‌تواند با حکم دادگاه رجوع کند.
- آیا ملک هبه‌شده را می‌توان پس از چند سال پس گرفت؟ بله، محدودیت زمانی خاصی ندارد، ولی شرایط قانونی باید همچنان برقرار باشد.
- آیا ملک هبه‌شده به همسر قابل رجوع است؟ بله، مشروط به اینکه معوض نباشد و عین مال موجود باشد.
- اگر ملک به شخصی هبه شود و او آن را بفروشد، می‌توان رجوع کرد؟ خیر، با انتقال ملک به غیر، امکان رجوع از بین می‌رود.
- آیا برای برگشت هبه باید دادخواست بدهیم؟ بله، رجوع از هبه نیاز به رأی دادگاه دارد و بدون آن امکان‌پذیر نیست.
نکات پایانی
- هبه، هرچند عقدی رایگان است، اما در قانون تحت شرایطی قابل بازگشت است.
- پیش از هر اقدامی، با وکیل مجرب مشورت کنید تا در صورت امکان، روند رجوع قانونی طی شود.
- برگشت هبه به‌صورت خودکار نیست و حتماً نیازمند تشخیص و حکم دادگاه است.
اگر قصد دارید ملک یا مال هبه‌شده را پس بگیرید یا نمی‌دانید شرایط حقوقی آن چیست، همین حالا با ما مشورت کنید. وکلای ملکی ما با بررسی وضعیت ملک و روابط طرفین، بهترین مسیر قانونی را به شما پیشنهاد خواهند داد.
